WAŻNE POJĘCIA
Osoba niesamodzielna – oznacza to osobę, u której stwierdzono konieczność stałej albo długotrwałej opieki lub/i pomocy innych osób w zakresie odżywiania, przemieszczania się, pielęgnacji ciała, higieny osobistej i otoczenia oraz prowadzenia gospodarstwa domowego z powodu naruszenia sprawności organizmu
Opiekun nieformalny (faktyczny) – to osoba pełnoletnia opiekująca się osobą niesamodzielną, niebędąca opiekunem zawodowym i niepobierająca wynagrodzenia z tytułu opieki nad osobą niesamodzielną, najczęściej członek rodziny.
Czynności dnia codziennego – załatwianie spraw w urzędach, robienie zakupów, sprzątanie, przygotowywanie posiłków, ubieranie się, higiena osobista.
Dom Pomocy Społecznej – zapewnia całodobową opiekę oraz zaspokaja niezbędne potrzeby bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu. Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez placówkę ma uwzględniać wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności. Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla osób w podeszłym wieku, osób przewlekle somatycznie chorych, osób przewlekle psychicznie chorych, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie i osób niepełnosprawnych fizycznie. Do DPS kieruje Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie czyli właściwy dla miejsca zamieszkania Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (GOPS) lub Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS). Zgodę na pobyt w DPS powinien wyrazić pacjent lub jego opiekun prawny, pod warunkiem, że został wyznaczony. W sytuacji kiedy stan zdrowia nie pozwala na świadome podjęcie decyzji, a chory nie posiada opiekuna prawnego wówczas decyzję podejmuje sąd opiekuńczy właściwy dla miejsca zamieszkania. Czas pobytu może być nieograniczony lub okresowy w zależności od decyzji Ośrodka Pomocy Społecznej. Informacje o zasadach przyjęcia, wysokości opłat można uzyskać u pracownika socjalnego. Zgodnie z Ustawą o pomocy społecznej osoba jest kierowana do DPS zlokalizowanego najbliżej miejsca zamieszkania, zatem obowiązuje rejonizacja.
Prywatny Dom Opieki – Prywatny dom opieki jest działalnością regulowaną ustawowo i nadzorowaną przez Urząd Wojewódzki. Pozwolenie na prowadzenie placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, wydaje Wojewoda, po spełnieniu odpowiednich kryteriów infrastrukturalnych i organizacyjnych. Z resztą, dotyczy to, obydwu typów ośrodków, a ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej jest nadrzędnym aktem prawnym, wyznaczającym standardy i zakres usług świadczonych przez dom pomocy społecznej i jego prywatny odpowiednik. Wysoka jakość warunków zamieszkania oraz indywidualne odejście do podopiecznego. Zakwaterowanie ma gwarantować mieszkańcowi, poczucie pełnego komfortu. Budując przestrzeń infrastrukturalną dla mieszkańca, prywatny dom opieki stawia na wysoką jakość wykończenia i niezbędnych udogodnień, które zachęcają do samodzielności. Prywatny dom opieki, zapewnia seniorowi warunki, jak najbardziej zbliżone do domowych. Prywatny dom opieki swoją przewagę buduje w indywidualnym podejściu do każdego mieszkańca. Każdy człowiek jest inny, ma odmienne potrzeby i oczekiwania. Dlatego odpowiadając na rosnące standardy, prywatny dom opieki tworzy autorskie programy zajęć terapeutycznych oraz harmonogram dnia tak, aby każdy otrzymał to, czego potrzebuje.
Zakład Opiekuńczo Leczniczy – Świadczenie całodobowej opieki jest dostępne dla osób, które po zakończeniu procesu leczenia szpitalnego, ze względu na niepełnosprawność fizyczną lub psychiczną nie są w stanie samodzielne funkcjonować w domu oraz wymagają zapewnienia stałej kontroli lekarskiej i opieki pielęgniarskiej. Jeżeli pacjent jest w domu to skierowanie wystawia lekarz podstawowej opieki medycznej,
natomiast szpital kieruje po zakończeniu leczenia. Zgodę na pobyt w zakładzie opiekuńczo- leczniczym powinien wyrazić pacjent lub jego opiekun prawny, pod warunkiem, że został wyznaczony. W sytuacji kiedy stan zdrowia nie pozwala na świadome podjęcie decyzji, a chory nie posiada opiekuna prawnego wówczas decyzję podejmuje sąd opiekuńczy właściwy dla miejsca zamieszkania. Celem pobytu jest poprawa sprawności i powrót do samodzielności, jeżeli następuje poprawa pacjenci zostają wypisani do 6 miesięcy. Natomiast w sytuacji utrzymywania się niepełnosprawności i braku perspektyw na poprawę stanu zdrowia, który jest weryfikowany Skalą Barthel (wynik nie przekracza 40 punktów na 100) wówczas czas pobytu jest nieokreślony. Pacjent ponosi koszty pobytu i wyżywienia przy czym opłata nie może być wyższa niż 70% dochodu (renty lub emerytury) jak również nie może przekroczyć 250% najniższej emerytury. NFZ finansuje koszty: leków, transportu do poradni specjalistycznych, korzystania ze sprzętu rehabilitacyjnego, środków higienicznych. Można wybrać dowolny ZOL, nie obowiązuje rejonizacja. Do ZOL nie kwalifikuje się pacjentów z chorobą nowotworową oraz poważnymi zaburzeniami psychicznymi.
Hospicjum Domowe – Do opieki mogą zostać zakwalifikowani chorzy z diagnozą konkretnej choroby, ujętej w wykazie chorób ICD-10. Symbol rozpoznania znajduje się na wypisie chorego ze szpitala oraz w innym dokumencie medycznym. Jednym z warunków kwalifikacji jest
zakończenie leczenia przyczynowego. Chory zostaje objęty opieką na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza rodzinnego, specjalistę np. onkologa lub innego lekarza opieki zdrowotnej. Hospicjum domowe umożliwia opiekę nad nieuleczalnie chorym pacjentom w warunkach domowych. Głównym założeniem hospicjum domowego jest ścisła współpraca personelu z rodziną. Celem opieki hospicyjnej jest: farmakologiczne leczenie bólu zgodnie z wytycznymi WHO, leczenie innych objawów choroby, zapobieganie powikłaniom. Dostępne świadczenia: regularne wizyty lekarza medycyny paliatywnej 1x w tygodniu, wizyty pielęgniarki hospicyjnej 2x w tygodniu- instruktaż w zakresie pielęgnacji i żywienia chorego oraz obsługi sprzętu rehabilitacyjnego, dozowania leków, pomoc w zmianie opatrunków, udzielanie rodzinie wskazówek dotyczących prawidłowej opieki nad pacjentem.
Hospicjum Stacjonarne – jest przeznaczone dla osób, które chorują w samotności, nie otrzymują wystarczającej pomocy w warunkach domowych lub stan chorego ze względu na dolegliwości wynikające z choroby uniemożliwia kontynuację opieki w domu. Do hospicjum trafiają chorzy w końcowej fazie choroby nowotworowej, lub innych chorób zgodnie z wykazem . Podstawowym celem hospicjum jest łagodzenie cierpienia fizycznego i psychicznego osoby chorej, zapewnienie godnych warunków dla ostatniego etapu życia oraz wspomaganie rodziny i przyjaciół w kryzysie wynikającym z nieuleczalnej choroby. Opieka hospicyjna jest świadczona na podstawie skierowania lekarza podstawowej opieki medycznej, onkologa lub innego specjalisty. Skierować do objęcia tą formą opieki może również szpital w którym odbywała się hospitalizacja. Podobnie jak w przypadku innych form pomocy stacjonarnej niezbędna jest zgoda pacjenta na leczenia. W sytuacji kiedy stan zdrowia nie pozwala na świadome podjęcie decyzji, a chory nie posiada opiekuna prawnego wówczas decyzję podejmuje sąd opiekuńczy właściwy dla miejsca zamieszkania. Opieka stacjonarna obejmuje pomoc medyczną i pielęgniarską ukierunkowaną na leczenie bólu oraz zapobieganie powikłaniom. Oprócz opieki medyczno-pielęgnacyjnej chory ma również dostęp do wsparcia psychologicznego oraz rehabilitacyjnego. Chory ma zapewniony dostęp do leczenia farmakologicznego, sprzętu rehabilitacyjnego oraz zaopatrzenia w niezbędne środki pielęgnacyjne.
Całościowa Ocena Geriatryczna – Jest to zespół skal i testów do oceny samodzielności w codziennym funkcjonowaniu oraz występowania szczególnych problemów geriatrycznych, takich jak upadki, zaburzenia odżywiania, zespół kruchości. COG ma wskazywać problemy i deficyty pacjenta oraz zwrócić uwagę na jego mocne strony, które mogą stać się punktem wyjścia do poprawy jego funkcjonowania. Czas wykonania pełnej oceny wynosi do 60 min.
TES MMSE (ang. Mini–Mental State Examination, potocznie “mini–mental”) – krótkie narzędzie przesiewowe do oceny otępień. Może być stosowane przez lekarza, w odróżnieniu od specjalistycznych baterii testów neuropsychologicznych zarezerwowanych do użytku i interpretacji przez psychologa z odpowiednim przygotowaniem. Wykonanie badania tym testem trwa około 5 minut, co jest jego znaczną zaletą. Najczęściej używany jest w praktyce lekarza ogólnego, neurologa i psychiatry. Jest to narzędzie oceniające szereg funkcji orientacja w czasie i miejscu, zapamiętywanie, uwaga i liczenie, przypominanie, funkcje językowe, powtarzanie (zadanie, w którym pacjent jest proszony o powtórzenie zdania), wykonywanie złożonych poleceń podanych ustnie lub na piśmie, zdolności wzrokowo -przestrzenne.
Podstawowy sprzęt medyczny niezbędny w domowej opiece
Jeżeli chory większość czasu spędza w łóżku warto zadbać o podstawowe urządzenia, które zapewnią mu komfort i bezpieczeństwo, a dla opiekuna będą udogodnieniem w codziennych czynnościach pielęgnacyjnych
• Łóżko medyczne rehabilitacyjne – konstrukcja zapewnia: zmianę pozycji, wysokości oraz bezpieczeństwo dzięki barierkom i uchwytom, wmontowane kółka umożliwiają łatwe manewrowanie
• Materac przeciwodleżynowy – stosuje się u chorych, którzy przebywają w łóżku dłużej niż trwa pora nocnego wypoczynku, zapobiega powstawaniu odleżyn.
Na rynku dostępne są materace: piankowe, nadmuchiwane, pneumatyczne (zmiennociśnieniowe), które poprawiają krążenie krwi, co pozytywnie wpływ na samopoczucie chorego.
• Akcesoria ułatwiające wykonanie toalety chorego tj. krzesło toaletowe, basen, kaczka, wanienka do mycia głowy
• Sprzęty ułatwiające przemieszczanie się chorego tj. wózek inwalidzki, chodzik, balkonik.
• Nebulizator umożliwia podawanie leków drogą wziewną oraz inhalację chorego
• Sprzęty pomocne w utrzymaniu optymalnych parametrów pomieszczenia tj. wentylator, nawilżacz powietrza, klimatyzator
• Akcesoria do monitorowania parametrów medycznych pacjenta tj. glukometr, termometr, aparat do mierzenia ciśnienia
Szczególna opieka geriatryczna – do korzystania z niej na mocy ustawy z dnia 17 sierpnia 2023 geriatrycznej mają prawo osoby uprawnione do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, które ukończyły 75. rok życia. Jednym z miejsc udzielania świadczeń będą centra zdrowia 75+. Tworzenie centrów będzie co do zasady zadaniem powiatów. Do centrum pacjenta będzie mógł skierować: lekarz podstawowej opieki zdrowotnej, lekarz udzielający świadczeń ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej w zakresie geriatrii, lekarz wykonujący zawód w oddziale geriatrycznym albo lekarz wykonujący zawód w innym oddziale szpitala, w którym nie ma oddziału geriatrycznego, będący lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku skierowania pacjenta przez lekarza POZ wymagane będzie przeprowadzenie przez tego lekarza wstępnej oceny geriatrycznej tej osoby. Skierowanie będzie mogło mieć miejsce, jeżeli wynik wstępnej oceny geriatrycznej wyniesie co najmniej 6 punktów w skali VES13.
Skala VES13 (Vulnerable Elders Survey 13) – jest badaniem kwestionariuszowym, obejmującym samoocenę stanu zdrowia i wykonywania
codziennych czynności, pomagającym zidentyfikować osoby o zwiększonym ryzyku znacznego pogorszenia stanu.